3. Sınıf Fen Bilimleri – Çevremizdeki Varlıkları Tanıyalım 2

Çevremizdeki Varlıkları Tanıyalım 2

Beslenme

Tüm canlılar beslenmek zorundadır. Canlılar beslenerek büyür, gelişir ve yaşamaları için
gerekli olan enerjiyi sağlarlar. Beslenmeyen canlıların hayatı tehlikeye girer. İnsanlar bitkisel
ve hayvansal gıdalarla beslenirler. Hayvanlardan bazıları, otla, bazıları etle bazıları da
hem ot hem de etle beslenir. Bitkiler kendi besinlerini kendileri yapar.

Cansız bir varlığın beslenmesi ise söz konusu olamaz.

Hareket

Varlıkların çeşitli sebeplerle yön ya da konum değiştirmesine hareket denir. Tüm
canlılar hareketlidir. Canlılar barınmak, tehlikelerden korunmak ve beslenmek için çeşitli
şekillerde hareket ederler. Balıklar yüzerek, kuşlar uçarak, kurbağalar
sıçrayarak, yılanlar sürünerek, köpekler ise yürüyerek ya da koşarak hareket eder.
Hayvanlar hareketlerini yer değiştirerek gerçekleştirir.
Bitkiler ise gövdeleri ve yapraklarıyla güneşe doğru, kökleriyle suya doğru yönelerek
hareket eder. Bitkiler yer değiştirme hareketi yapamaz. Yaptıkları hareket
yönelme hareketidir.

Solunum

Canlıların besinlerden enerji elde etmek için yaptıkları gaz alışverişine solunum denir.
Karada yaşayan hayvanların büyük bölümü ve insanlar akciğerleri ile solunum yapar. Balıklar
solungaçları ile solunum yapar. Bitkiler ise yaprakları ile solunum olayını gerçekleştirir.

Boşaltım Yapma

Canlılar beslenme ve solunum sonucunda oluşan atıkları çeşitli şekillerde vücutlarından
uzaklaştırır. Buna boşaltım denir. Bütün canlılar boşaltım yapar.
Hayvanlar ve insanlar, boşaltım organları ile vücutlarından atık maddeleri
uzaklaştırırlar. Ayrıca terleyerek deri yoluyla ve nefes vererek akciğerleriyle zararlı
maddeleri atarlar.
Bitkiler ise yapraklarındaki gözenekler sayesinde boşaltım yapar. Yapraklarda biriken
diğer atıklar da sonbaharda yaprakların dökülmesi ile atılmış olur.

Uyarılara Tepki Verme

Canlılar, çevrelerinden gelen ışık, ses ve kokulara karşı duyarlıdır. Örneğin,
köpekler yabancı bir ses ya da koku aldıklarında havlar. Bizler ani bir hareket ya
da ses duyduğumuzda irkiliriz.
Akşam olunca yapraklarını kapatan bitkiler vardır. Ayçiçekleri Güneş’e doğru
döner. Yine dokunulduğunda yapraklarını kapatan küstüm otu çiçekleri uyarılara
tepki veren bitkilerdendir.

Üreme

Canlıların ortak özelliklerinden biri de üremedir. Her canlı neslini devam ettirme
çabasındadır. Belli bir olgunluğa ulaşan canlılar kendine benzeyen yeni canlılar
dünyaya getirir. Buna üreme denir. Bitkiler tohumlarıyla, hayvanlar da yumurtlayarak
ve doğurarak neslini sürdürmeye çalışır.

Büyüme ve Gelişme

Canlılar beslenerek büyür ve gelişirler. Küçük bir civciv horoza veya tavuğa,
minik bir tohum erik ağacına, minik bir bebek de yetişkin bir insana dönüşür.
Küçük bir çekirdek olan erik, önce toprağın altında uygun ortam yakalayarak
fidana dönüşür. Fidan yıllarca süren gelişimi sonucunda genç bir ağaç olur. Kışın
yapraklarını döken ağaç ilkbaharda çok daha güçlü şekilde canlılık gösterir.

Verdiği meyvelerin içindeki çekirdekler yeni erik ağaçları için tohum olur.
Bitkilerdeki büyüme çok daha uzun sürer. Özellikle bazı bitki türlerinde bu çok
daha fazla görülür. Örneğin, dört – beş yüz yıl boyunca büyüyen ve yaşayan çınar
ağaçları vardır. Yine ülkemizde tam bin dört yüz yıldır yaşayan ve meyve veren
zeytin ağacı bulunmaktadır.
Büyümesini tamamlayan ya da hastalanan her canlı ölür. Ölüm de canlıların
ortak özelliğidir.

Bitkilerin Yaşam Döngüsü

İnsanlar ve hayvanlar gibi bitkilerin de bir yaşam döngüsü vardır.
Bitkilerin yaşam döngüsünü oluşturan evreler şunlardır:
• Tohumun çimlenmesi
• Erişkin bir bitki olması
• Kendi tohumlarını üretmesi
• Ölmesi
Tohumların uygun şartlarda genç bir bitkiyi meydana getirebilmek için yaprakları
oluşana kadar gelişmesine çimlenme denir.
Çimlenen bir tohum büyür, gelişir ve çiçek açarak yeniden tohum oluşturur.

Çimlenmeyi Etkileyen Faktörler

Çimlenmeyi uygun sıcaklık, su ve oksijen gibi faktörler etkiler.
Sıcaklık: Çimlenme için sıcaklık çok önemlidir. Her tohumun çimlenme sıcaklığı ve
süresi farklıdır.
Su (Nem): Bir tohumun çimlenebilmesi için toprağın suyu yani nemi büyük önem
taşır. Suyun yeterli miktarda alınmasıyla çimlenme daha çabuk ve hızlı olacaktır.
Oksijen: Tohumun çimlenebilmesi için ortamda oksijen olması şarttır.

Bir Önceki Konu “ Çevremizdeki Varlıkları Tanıyalım 1  ” Görmek İçin Tıklayınız